Το άθλημα της ενόργανης γυμναστικής είναι ένα από τα λίγα αθλήματα που διεξαγόταν τόσο στους αρχαίους όσο και τώρα, στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η ενόργανη γυμναστική έκανε την εμφάνισή της στην Ελλάδα στα τέλη του 1880. Μέχρι το 1897 οι αγώνες διεξάγονταν από τον Σύνδεσμο Ελληνικών Γυμναστικών και Αθλητικών Σωματείων (ΣΕΓΑΣ), ενώ η Ελληνική Γυμναστική Ομοσπονδία (ΕΓΟ) ιδρύθηκε το 1897. Η Διεθνής Ομοσπονδία Γυμναστικής (FIG), μέλος της οποίας είναι και η Ελληνική Ομοσπονδία, ιδρύθηκε το 1881 και αριθμεί 146 μέλη – ομοσπονδίες από διάφορες χώρες του κόσμου.
Η ενόργανη γυμναστική διακρίνεται σε ενόργανη Ανδρών και ενόργανη Γυναικών και περιλαμβάνει έξι επιμέρους αγωνίσματα στους άνδρες (ασκήσεις εδάφους, πλάγιος ίππος, κρίκοι, άλμα, δίζυγο, μονόζυγο) και τέσσερα επιμέρους αγωνίσματα στις γυναίκες (άλμα, ασύμμετροι ζυγοί, δοκός ισορροπίας, ασκήσεις εδάφους). Το κάθε αγώνισμα συγκαταλέγει διαφορετικά όργανα και εξοπλισμό άθλησης, τα οποία βοηθούν την ανάπτυξη του συντονισμού και της ισορροπίας, τη βελτίωση της δύναμης και της ευλυγισίας αλλά και την αυτοσυγκέντρωση του αθλητή.
Η ενόργανη γυμναστική αντρών έχει δώσει αρκετές διακρίσεις στα ελληνικά χρώματα με πιο πρόσφατη την κατάκτηση του ασημένιου μεταλλίου στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα και την απευθείας πρόκριση στους Ολυμπιακούς αγώνες του 2024 στο Παρίσι του Λευτέρη Πετρούνια.
Πιο αναλυτικά, ο εξοπλισμός και τα όργανα που αφορούν τα αγωνίσματα της ενόργανης γυμναστικής είναι τα ακόλουθα.
Ενόργανη Ανδρών
Τα όργανα στα οποία αγωνίζονται μόνο οι άνδρες είναι οι κρίκοι, το μονόζυγο, το δίζυγο ανδρών και ο πλάγιος ίππος.
Κρίκοι: Το αγώνισμα των κρίκων περιλαμβάνει κρίκους κατασκευασμένους από ξύλο ή πλαστικό με λαβές από δέρμα και στηρίζονται σε ατσάλινα στηρίγματα. Το χαμηλότερο σημείο των λαβών απέχει από το έδαφος 2.60m.
Μονόζυγο: Το μονόζυγο αποτελείται από μια ατσάλινη μπάρα μήκους 2.40m και διαμέτρου 2.8cm, η οποία βρίσκεται σε ύψος 2.60m.
Δίζυγο αντρών: Το δίζυγο ανδρών αποτελείται από 2 παράλληλες μπάρες με ύψος 1.80m από το έδαφος και μήκος 3.50m. Η απόσταση ανάμεσα στις 2 μπάρες κυμαίνεται από 42cm έως 52cm, ανάλογα το σωματότυπο του αθλητή.
Πλάγιος Ίππος: Ο πλάγιος ίππος είναι κατασκευασμένος από ξύλο ή ατσάλι, καλυμμένος με δέρμα ή συνθετικό υλικό, με ύψος 1.30m και μήκος 1.60m πάνω στον οποίο υπάρχουν 2 χειρολαβές.
Ενόργανη Γυναικών
Τα όργανα στα οποία αγωνίζονται μόνο οι γυναίκες είναι το δίζυγο γυναικών και η δοκός ισορροπίας.
Δίζυγο γυναικών: Το δίζυγο γυναικών (ασύμμετροι ζυγοί) αποτελείται από 2 ασύμμετρες οριζόντιες μπάρες, οι οποίες βρίσκονται σε ύψος 2.40m και 1.60m αντίστοιχα από το έδαφος και έχουν απόσταση μεταξύ τους 1.43m.
Δοκός ισορροπίας: Η δοκός ισορροπίας έχει επιφάνεια πλάτους 10cm και βρίσκεται σε ύψος 1.20m από το έδαφος, με μήκος 5m.
Κοινή Ενόργανη Ανδρών και Γυναικών
Τα αγωνίσματα στα οποία αγωνίζονται τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες είναι οι ασκήσεις εδάφους και το άλμα.
Ασκήσεις εδάφους: Υπάρχει μια επιφάνεια 144m2 (12x12m) όπου εκτελούνται ασκήσεις ευλυγισίας, κυβιστήσεις, άλματα, στροφές, κυματισμοί και ισορροπία. Οι γυναίκες εκτελούν τις ασκήσεις με την συνοδεία μουσικής κάνοντας και χορευτικές κινήσεις εκτός από τις ακροβατικές.
Άλμα: Η φόρα για τα άλματα πραγματοποιείται σε έναν διάδρομο μήκους 25m και πλάτους 1m, ο οποίος καταλήγει σε έναν βατήρα μήκους 120cm και πλάτους 95cm.
Ο κάθε αθλητής και αθλήτρια μπορεί να συμμετέχει σε ένα, σε περισσότερα όργανα ή και σε όλα. Υπάρχει ξεχωριστή βαθμολογία για κάθε όργανο καθώς και βαθμολογία στο σύνθετο ατομικό για αυτούς που αγωνίζονται σε όλα τα όργανα. Επιπλέον υπάρχει και βαθμολογία στο σύνθετο ομαδικό και αφορά συλλόγους ή εθνικές ομάδες.
Εκτός από την ενόργανη υπάρχει ακόμη η ρυθμική αγωνιστική γυμναστική, το τραμπολίνο και η ακροβατική γυμναστική τα οποία είναι ανεξάρτητα αγωνίσματα, αλλά ανήκουν κι αυτά στη γυμναστική. Από τα παραπάνω, η ρυθμική αγωνιστική γυμναστική εκτελείται αποκλειστικά από τις γυναίκες, ενώ στα υπόλοιπα αγωνίσματα μπορούν να αγωνιστούν τόσο γυναίκες όσο και άνδρες.
Η ρυθμική αγωνιστική γυμναστική διακρίνεται στο ατομικό (όπου κάθε αθλήτρια αγωνίζεται σε ξεχωριστό, προσωπικό πρόγραμμα) και στο ομαδικό ή ανσάμπλ (ensemble) , όπου 5 αθλήτριες εκτελούν μαζί ένα πρόγραμμα. Τα όργανα της ρυθμικής αγωνιστικής γυμναστικής είναι το σχοινάκι, το στεφάνι, η μπάλα, οι κορίνες και η κορδέλα.
