Η κετογονική δίαιτα είναι ένα διατροφικό πλάνο που βασίζεται στην αυστηρή μείωση της πρόσληψης υδατανθράκων και στην αυξημένη κατανάλωση λιπαρών ως κύρια πηγή ενέργειας για τον οργανισμό. Πρόκειται για μια δίαιτα που έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής ως μέθοδος απώλειας βάρους, αλλά και ως πιθανή λύση για την αντιμετώπιση ορισμένων ασθενειών.
Ωστόσο, οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι, παρόλο που μπορεί να επιφέρει απώλεια βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα, η εφαρμογή της για μεγάλο χρονικό διάστημα συνοδεύεται από παρενέργειες και κινδύνους για την υγεία. Επιπλέον, η απότομη διακοπή της δίαιτας μπορεί να οδηγήσει σε γρήγορη επανάκτηση του χαμένου βάρους, φαινόμενο γνωστό ως “φαινόμενο γιο-γιο”.
Τι είναι η δίαιτα κετο;
Η κετογονική δίαιτα είναι ένα μοντέλο διατροφής που στοχεύει στη ριζική μείωση των υδατανθράκων (λιγότερο από 50 γραμμάρια την ημέρα, δηλαδή έξι φορές λιγότερο από τη μέση ισορροπημένη διατροφή) και στην αντικατάστασή τους με αυξημένη πρόσληψη λιπαρών και πρωτεϊνών.
Η λογική πίσω από αυτή τη δίαιτα είναι ότι το σώμα, όταν δεν λαμβάνει υδατάνθρακες, αρχίζει να χρησιμοποιεί τις αποθήκες λίπους για να παράγει ενέργεια. Οι υποστηρικτές της δίαιτας θεωρούν ότι βοηθά στην απώλεια βάρους, στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα και σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, όπως η επιληψία, ορισμένοι τύποι καρκίνου, η νόσος Αλτσχάιμερ και χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις.
Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός της δίαιτας κετο;
Όταν κάποιος ακολουθεί τη δίαιτα κετο, ο οργανισμός πρέπει να προσαρμοστεί σε μια νέα πηγή ενέργειας, καθώς οι υδατάνθρακες είναι σχεδόν ανύπαρκτοι στη διατροφή.
- Στην αρχική φάση (πρώτες 48 ώρες), το σώμα αρχίζει να χρησιμοποιεί το γλυκογόνο που έχει αποθηκεύσει στο ήπαρ και στους μυς.
- Μετά από 2-3 εβδομάδες, τα αποθέματα γλυκογόνου εξαντλούνται και το σώμα στρέφεται αποκλειστικά στα λιπαρά για την παραγωγή ενέργειας.
- Τα λιπαρά διασπώνται στο ήπαρ και μετατρέπονται σε κετονοσώματα, τα οποία χρησιμοποιούνται από τα κύτταρα και τον εγκέφαλο ως καύσιμο.
Αυτός ο μεταβολικός μηχανισμός είναι ο λόγος που η δίαιτα κετο θεωρείται αποτελεσματική για την καύση λίπους και την απώλεια βάρους. Ωστόσο, αν κάποιος καταναλώνει υπερβολικά πολλές θερμίδες από λιπαρές τροφές, μπορεί να μην δει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Ποιες είναι οι παρενέργειες και οι κίνδυνοι της δίαιτας κετο;
Παρόλο που η δίαιτα κετο μπορεί να συμβάλλει στην απώλεια βάρους, συνοδεύεται από αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες, ιδίως στην αρχική φάση:
- Ναυτία και πεπτικές διαταραχές (δυσκοιλιότητα, διάρροια)
- Κόπωση και πονοκέφαλοι
- Μυϊκές κράμπες
- Δυσοσμία αναπνοής
- Δυνητικός κίνδυνος νεφρολιθίασης (πέτρες στα νεφρά)
- Αφυδάτωση (αν δεν καταναλώνεται αρκετό νερό, τουλάχιστον 2 λίτρα ημερησίως)
Επιπλέον, η μείωση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία του οργανισμού και την υγεία του εντέρου.
Επιπρόσθετα, η υπερβολική κατανάλωση ζωικών λιπαρών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης υψηλής χοληστερόλης και λιπώδους διήθησης του ήπατος (λιπώδες ήπαρ).
Πόσο αποτελεσματική είναι η δίαιτα κετο στη διαχείριση ασθενειών;
1. Επιληψία
Αρχικά, η δίαιτα κετο χρησιμοποιήθηκε ως θεραπευτική επιλογή για παιδιά με ανθεκτική επιληψία. Παρόλο που υπήρξαν παρατηρήσεις που έδειξαν μείωση των επιληπτικών κρίσεων, τα επιστημονικά δεδομένα παραμένουν ασαφή.
Το 2020, μια επιστημονική ανασκόπηση από τον διεθνή ερευνητικό οργανισμό Cochrane κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις που να στηρίζουν την αποτελεσματικότητα της κετογονικής δίαιτας ως θεραπευτικής παρέμβασης για την επιληψία.
2. Χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις
Υποστηρίζεται ότι τα κετονοσώματα έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, όμως πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το β-υδροξυβουτυρικό (κύριο κετονοσώμα) μπορεί να επιδεινώνει τη φλεγμονή.
Το 2019, το Γαλλικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Έρευνας (Inserm) δημοσίευσε μια μελέτη που υποδεικνύει ότι το β-υδροξυβουτυρικό μπορεί να προκαλέσει αύξηση των φλεγμονωδών διεργασιών, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει ασθένειες όπως η νόσος του Crohn και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
3. Καρκίνος
Ορισμένοι πιστεύουν ότι η δίαιτα κετο μπορεί να έχει αντικαρκινικές ιδιότητες, καθώς περιορίζει τη γλυκόζη που καταναλώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Ωστόσο, μια ανάλυση 11 κλινικών μελετών, που δημοσιεύθηκε το 2018 στο Journal of Human Nutrition and Dietetics, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση της κετογονικής δίαιτας ως αντικαρκινική θεραπεία.
Συμπέρασμα
Η δίαιτα κετο μπορεί να οδηγήσει σε γρήγορη απώλεια βάρους, αλλά δεν είναι βιώσιμη σε βάθος χρόνου λόγω των παρενεργειών και των κινδύνων που συνεπάγεται. Επιπλέον, η απότομη διακοπή της συχνά οδηγεί στην ανάκτηση του χαμένου βάρους, κάποιες φορές ακόμη και σε μεγαλύτερο βαθμό.
Η εφαρμογή της σε συγκεκριμένες ασθένειες, όπως η επιληψία, ο καρκίνος και οι φλεγμονώδεις παθήσεις, δεν βασίζεται σε επαρκή επιστημονικά δεδομένα. Για αυτούς τους λόγους, οι περισσότεροι διατροφολόγοι συνιστούν έναν ισορροπημένο τρόπο διατροφής που περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων, παρά έναν αυστηρά περιοριστικό τρόπο διατροφής όπως η δίαιτα κετο.
